“Birkaç değişik türde ilaç denedim. Yeterince destek olmadı.”

İlaç yada bilişsel davranışçı terapiye (BDT) cevap vermeyen kişilerde tedaviye destek olmak için Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS) hakkında sorular alıyoruz. OKB’si olan bireylerin beyinlerinde tam olarak neyin doğru çalışmadığını dair son on yılda birçok araştırma yapılmış oldu. Uzun süredir OKB tedavisindeki yaklaşım, beyin kimyasını düzenleyici ilaç tedavilerinden olmuşmaktaydı. OKB semptomlarının, SSRI’lar benzer biçimde ilaçların etkili olduğu beyin kimyasallarındaki (yada nörotransmiterlerindeki) dengesizlikten kaynaklandığı düşünülmektedir. Antidepresanlarla beynin kimyasını ayarlamak birçok kişide OKB semptomlarını mühim seviyede azaltmada başarıya ulaşmış olmaktadır. Sadece bazı kişilerde beynin kimyasını ilaçlarla düzenlemek işe yaramayabilmektedir (ya da yeterince etkili olmamaktadır)

Son zamanlarda meydana getirilen psikiyatrik araştırmalar, beynin “sinir ağlarının” yapısı ve işlevinin OKB’de rol oynayabileceği fikrine giderek daha çok odaklanmaya başladı.

Beyninizi bir de bu perspektiften düşünün. Beyniniz birbiriyle yazışma kuran “nöron” isminde olan hücrelerden oluşur. Birkaç nöron beraber çalıştığında, bunlara dönem yada ağ denir. Daha ilkin bir bilgisayarı yada başka bir elektronik aleti parçaladıysanız, muhtemelen altın devrelerle kaplı yeşil plastik bir pano görmüşsünüzdür. Bilgiyi bilgisayarın bir bölümünden diğerine iletmek için elektriğin bu dönem kartından geçmiş olduğu benzer biçimde, beyniniz bilgiyi beynin bir bölümünden diğerine iletmek için sinir ağlarını kullanır.

Bu yüzden, nörotransmiterleri (tek tek nöronlar içinde yazışma oluşturmak için kullanılan kimyasallar) hedeflemek yerine, araştırmacılar şimdi nöral ağların, beynin davranışı düzenleyen kısmına duyguları düzenleyen bölümlerinden yazışma oluşturmak için iyi mi işlediğini araştırmaktadırlar. Nörotransmiterlerden ziyade sinir ağlarına odaklanan yeni tedavi şekillerinin, öteki tedavi şekillerinde başarıya ulaşmış olamamış bireylere destek olabileceği saptandı.

Giriş

“Dönem devrimine” hoş geldiniz. Devrim kuvvetli bir kelimedir, sadece psikiyatrik araştırmalardaki nöral devreler ve ağlar üstüne odaklanan bu yeni eğilim, Beyin Stimülasyon tedavileri benzer biçimde yeni tedavilerin geliştirilmesi için bir çerçeve sağlayarak OKB hakkında düşünme ve tedavi etme şeklimizi değişiklik yapma gücüne haizdir. Bu yazının amacı, bu tedavilerden kabul edilen Transkraniyal Manyetik Stimülasyonun (TMS) etkinliği ile alakalı bugüne dek kanıtları gözden geçirmektir.

Beyin Stimülasyon terapileri ek olarak Nöromodülasyon , Somatik Terapiler yada Psikiyatrik Nöroterapötikler olarak da adlandırılır . Tüm bu etiketler, beynin hedeflenen bir bölgesindeki elektriksel aktiviteyi değiştirebilen ve bu ağlar üstünden informasyon akışını değiştirebilen cihazları (ilaç yada psikoterapi yerine) kullanan bir grup tedaviye atıfta bulunur. Bu elektriksel ve biyolojik değişikliklerin amacı, beynin emek verme şeklini değiştirmektir; beyindeki hastalığa neden olan kalıpları değişiklik yapmak ve bunun yerine, bu devreleri daha iyi işleyiş ve esenliğe müsaade eden sıhhatli bir durumda çalışmasını sağlamaktır.

Nöromodülasyon terapileri üç genel gruba ayrılır.

1- Elektrotların direkt beyne yerleştirilmesi ameliyat gerektirdiğinden “invaziv” olarak adlandırılır. Derin Beyin Stimülasyonu (DBS) yada Vagal Sinir Stimülasyonu (VNS) örneklerdir.

DBS, Parkinson hastalığı ve OKB benzer biçimde rahatsızlıklarda, VNS ise epilepsi ve depresyon için kullanılır.

2- “Konvülsif” olarak adlandırılır ve en uygun örnek Elektrokonvülsif Terapi yada EKT’dir. Bu strateji ameliyat gerektirmez sadece hastaların gene de genel anestezi altına alınması gerekir. EKT’nin amacı, genel anestezi altında ve bir tabip ve hemşire ekibinin nezaretinde, ameliyathaneye benzer bir ortamda, kafatasından kontrollü bir nöbet oluşturabilen kuvvetli elektrik akımları göndermektir. Bu nöbet beyni tekrardan düzenleyebilir ve bazı kişiler için depresyon, engel ve psikotik bozukluklar (şizofreni benzer biçimde) için etkili bir tedavidir.

3- Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS) benzer biçimde “noninvazif” stratejiler, beyin aktivitesini ameliyata gerek kalmadan yada nöbetleri tetiklemeden değiştirebilir. Bu teknik, kafatasına elektromanyetik akımlar uygulamayı ve onları belirli beyin bölgelerine yönlendirmeyi ihtiva eder.

Tipik bir TMS seansında, hastalar uyanıktır ve rahat bir tedavi koltuğuna otururken, operatör başın belirli bir bölgesine ortalama 5×2 inç ebatlarında bir bobin yerleştirir. Peşinden, beyne ulaşana kadar saç, deri, kas ve kemikte dolaşan elektromanyetik darbeler uygulanır. Manyetik darbeler hedeflenen beyin bölgesine ulaştığında, elektriğe dönüşürler ve nöronları (beyin hücreleri) ateşlemeye zorlar, bu da sonrasında birbirine bağlı beyin ağlarını etkisinde bırakır. Kişinin beyninin “uyarılabilirliğinin” ilk değerlendirmesine gore uyarılma miktarı ve uyarım hedefi her hasta için özeldir. Tipik bir TMS oturumu 20 ila 40 dakika sürer (kısa sürede bir ila altı dakika devam eden daha yeni protokollerin etkili olduğu gösterilmiş olmasına karşın), ve bir çok tedavi, pazartesiden cumaya birkaç hafta süresince günlük seans gerektirir (depresyon için mevcut standart 6 haftadır, peşinden tedavilerin sıklığı ondan sonra iki yada üç haftalık bir süre süresince azalır). Herhangi bir yan tesiri olmadığı için TMS, hastaların kliniğe kendi başlarına gezi ettikleri, tedavi gördükleri ve peşinden tertipli günlük aktivitelerine devam ettikleri bir tedavidir.

TMS ağrısızdır ve invaziv değildir ve güvenli olduğu ve hastalar tarafınca fazlaca iyi tolere edilmiş olduğu gösterilmiştir. 1980’lerin ortalarındaki geliştirilmesinden bu yana , TMS nörobilim araştırmaları ve klinik uygulamalar için yaygın olarak kullanılmaktadır. 2008’de FDA, depresyon tedavisi için TMS’nin kullanımını onayladı. Peşinden 2018 senesinde Obsesif Kompulsif Bozukluk tedavisinde de TMS FDA tarafınca onaylandı.

Özet

OKB’si olan mühim sayıda hasta, ilaç tedavisi, bilişsel davranışçı terapi yada her ikisinin kombinasyonu dahil olmak suretiyle geleneksel tedavilere cevap verirken, birçoğu (hastaların % 40-50’si) hala fazlaca azca yarar ile semptomatik kalır ve bu yüzden “tedaviye dirençli” olarak kabul edilir. Bu hastalar için, semptomları azaltabilen ve refahı artırabilen yeni tedavilerin uygunlanması önerilmektedir. Bilhassa ilaç ve psikoterapiden kafi iyileşmeye sağlamayan Depresyon ve Obsesif Kompulsif Bozukluk hastalarında, TMS benzer biçimde noninvaziv nöromodülasyon tedavisinin uygun şekilde kullanıldığında mühim negatif yan tesirleri olmayan, değişen derecelerde sertlik ve tedavi direncine haiz birçok hasta için uygun, güvenli ve iyi tolere edilen bir tedavi seçeneği bulunduğunu göstermiştir.