Varikosel, erkekte kısırlık sebepleri içinde en sık görülenidir. evladımız olmuyor diye başvuran adamların ortalama üçte birinde (%35) varikosel tespit edilir. Tedaviyle düzeltilmesi mümkün bir durumdur. Tedavisi ameliyatla olur. Bilhassa mikrocerrahi teknikle meydana getirilen ameliyatlarda başarı oranları daha yüksektir. Tedavi edilmesini takiben de çiftlerin benimde yaptığım klinik bir çalışmada averaj %38’inde naturel yolla gebelik görülürken, varikosel ameliyatı olamayanlarda bu oran %20 olarak bulunmuştur. Erken tedavi, daha sıhhatli spermlerin üretilmesine ve hatta adolesan varikoseline bağlı küçülmüş bir testisin büyümesine destek olabilir.

Oldukça merkezli (meta-analiz) meydana getirilen bir çalışmada çalışmada muayenede varikoseli bulunan adamların ameliyatla tedavi edilmeleri durumunda, ameliyat yapılmayanlardan ortalama üç kat kat daha çok çocuk sahibi olma şansı elde ettikleri gösterilmiştir. Bilhassa sperm değerleri bozuldukça bu oranın daha da yükseldiği bilinmektedir.

Varikosel Nedir?

Varikosel, testisleri yıkayan kirli kan taşıyan venöz damarların anormal şekildegenişleyip, içlerindeki kanı taşıyamaz olmaları ve neticede kanın geri kaçması durumudur. Bu damarlar, oksijen ve besinler bakımından düşük olan kanı testislerden taşır. Genişlemiş damarlarında oluşan geriakım testislerde şişmeye sebep olur ve beklenen perfüzyon ve sıhhatli beslenme gerçekleşmez. Varikosel bacağındaki varisli damarlara benzer bir damar genişlemesidir. Varikosel hastalığı, erişkinlik öncesi ve gençlerde(adolesan) sık görülür, 10 yaşından ufak adam çocuklarda ender görülür. Erişkin adamların ortalama %15’inde rastlanılır. Çoğunlukla sol tarafta bulunur fakat ender de olsa sağ ya da iki taraflı da gelişebilir. Sağ tarafta bulunan varikosel olgularında, karın içinde damarlara bası icra eden kitleler bakımından dikkatli olunmalıdır. Varikosel kimi zaman tümör (böbrek tümörü) emaresi olarak karşımıza çıkabilir. Bu durumda ultrasonografik araştırma ile araştırılır, eğer olmazsa bilgisayarlı tomografi ya da MR görüntüleme ile daha detaylı incelem edilirler. Varikosel çoğu zaman emare vermez ve ağrısızdır, ve çoğunlukla tedavi gerektirmez.

Varikosel Niçin Olur?

Varikosellerin niçin geliştiği kati bilinmemekle beraber. Varikosel, yapısal bir bozukluktur ve değişik nedenlerden dolayı gelişmiş olabilir.

-Damar içindeki kapakçıkların yetersiz gelişimi sebebiyle olmuş olabilir.

-Bilhassa sol taraf testis damarlarında kan basıncının yüksek olması da bunu yapabilir.

-“Nutcracker” dediğimiz bir fenomenle, testisten çıkan damarların daha büyük damarlar içinde sıkışmasına da bağlı olabilir.

-Ergenlikte testise gelen kan akımının, testisten çıkan kan akımının kaldıramayacağı kadar yüksek olması durumları da varikosel gelişmesinde görevli tutulmaktadır. Kısaca genç erkeklerde süratli cinsel organ büyümesi ile ilişkili olabilir

-Fakat bilhassa sağ tarafta görülen varikosel olgularında karın içinde bası icra eden kitleler de söz mevzusu olabilir.

Varikosel Sperm Kalitesi Testis Üstüne Tesirleri

Varikosel gelişmişse, aşağıdaki nedenlerden biri ya da bir kaçı sonucu sperm kalitesinde ve üretiminde bozulma görülebilir:

1-Testisten drene olamayan kirli kanın geriye doğru testis içine yapmış olduğu basınca bağlı staz ve bunun yarattığı oksijen düşüklüğü.

2-Testislerde erkeklik hormonu olan testosteron salgılayan Leydig hücrelerinde gelişen fonksiyon bozukluğu.

3-Sperm hücrelerinin gelişiminde ortaya çıkan bozulma.

4-Geriye kaçan kan ile beraber böbreklerden ve böbreküstü bezden gelen ve toksik maddeler içeren kirli kanın testislere geri akması.

5-Testislerde ısı artımı (normalde testisler skrotum içinde vücut ısısından 2 ila 3 aşama daha düşük ısıda çalışırlar, bu ısı artarsa sperm üretimi de bozulabilir).

6-Gonadotropin ve androjen hormonlarının salgılanmasında bozulmalar.

7-Sperm hücreleri ile bu tarz şeyleri saran doku tabakaları (lamina propria-ekstrasellüler matriks-germinal epitel) içinde yazışma bozukluğu.

8-Genişlemiş damarlar içinde biriken nitrik oksit (NO) varikoseli olan erkeklerde üreme fonksiyonlarını bozarak çocuk olmasını önleyebilir .

9-Etkilenen testisin küçülmesi(atrofi). Testis oldukça sayıda sperm üreten tübüllerden oluşur. Varikoselde bu tübüller zarar görür testis küçülür ve yumuşar. Testisin küçülmesine neyin sebep olduğu açık olammakla birlikte venöz kan (kirli kan) birikiminin yarattığı baskıdan söz edilebilir.

Sempton: Varikosellerde çoğu zaman semptom olmaz. Bazı durumlarda, künt-keskin ağrıya kadar değişen bir skalada ve derecelerde ağrı olabilir. Ağrı, ayakta ve eforla artar, gün süresince devam eder, sırt üstü yatınca hasta rahatlar.

Varikoseli hasta kendiside fark edebilir yada rutin bir fizik muayene esnasında yada daha büyük bir yaşta kısırlık değerlendirmesi esnasında ebeveynleriniz yada bir tabip tarafınca fark edilebilir.

Varikosel Tanısı ve Derecelendirilmesi

Varikosel tanısı koymak çoğu zaman nispeten basittir. Doktorunuz detaylı bir tıbbi öykü alacak ve var ise belirtileriniz hakkında sorular soracaktır.

Varikosel tanısı klinik muayene ile konulur. Ultrason ve Dopplerin,bazı durumlarda bilhassa reflü tespitinde ve miktarını atama etmede katkısı vardır. Sıcak ortamda ve hasta ayakta iken elle muayene yapılır. Bu sırada ıkındırılarak (Valsalva manevrası) damarlarda gözle fark edilemeyen genişlemeler de hissedilmeye çalışılır. Muayene bulgularına nazaran varikosel 3 dereceye ayrılır:

1. Aşama: Sadece ıkındırma ile fark edilen, hafifçe derecede varikosellerdir.

2. Aşama: Düzgüsel solunumda fakat sadece elle muayenede fark edilen, orta derecede varikosel.

3. Aşama: Uzaktan gözle bile fark edilebilen büyük varikoseller.

Varikosel ekarte etmek tabip muayenesi oldukça önemlidir. Doktorunuz dış cinsel organlarınızı dikkatlice inceleyecektir. Skrotumda, ayakta iken ve/yada ıkınırken ortaya çıkan variköz damarlar tanı koydurur. Şişmiş damarlar “kurtcuk dolu poşet” benzer biçimde hissedebilir. Her iki testis boyutlarını karşılaştırmak için birlikte incelenmelidir. Varikoselden etkilenen testis çoğu zaman daha küçüktür. Hasta muayene edilirken ilkin yatar pozisyonda damarlar denetim edilir. Bu sırada geriye doğru boşaltılır ve derhal arkasında ayağa kaldırılarak boşalan damarların kanla dolma derecesine bakılır. İşte bu sırada damarlarda ortaya çıkan değişimler yukarıdaki skalaya nazaran derecelendirilir. Varikosel ne kadar büyükse, tedaviden de o denli fazla yarar sağlanılır.

Doppler ultrason ile varikosel muayenesi bazı durumlarda istenir. Damar çapları ve geri akımın doğrulanması için kullanılır. Bilhassa skrotumu ufak olan ya da artmış yağ dokusu sebebiyle iyi bir değerlendirme yapılamayan yada evvel ameliyat olmuş şimdi ise kontrole gelen bazı erkeklerde gerekebilir. Fakat gene de tanıda aslolan olan, elle muayenedir.

Adolesan yaşlarda (11 ile 16 yaş arası) varikosel değerlendirilirken testis hacmi de ölçülür. Eğer hacimde küçülme var ise, ameliyat endikasyonu koyulur. Ameliyatı takiben olguların %50 ila %80’inde ileri yaşlarda testis yeniden düzgüsel hacmini kazanabilmektedir. Eğer varikosel olan taraftan testis hacmi diğerine gore %10-20 azalmış ise, ya da aralarında 2-3 ml’den fazla fark var ise, bu ameliyat için bir göstergedir.

Tedavi: Varikosel tedavisinin tek yolu cerrahidir, sadece tüm hastalar ameliyattan yarar görmez.

Varikosel Ne Vakit Tedavi Edilmelidir?

1–Ağrı yapıyorsa, günlük yaşantıyı etkileyen hastalık var ise

2-Sperm değerlerinde bozulma başlamışsa.

3-Varikosel olan testis hacmi diğerinden 3 mL ya da %10’dan daha çok geri kalmışsa

4-GnRH verildiği vakit kanda LH ya da FSH hormonunda aşırı bir yükselme oluyorsa

5-Ağır bedensel spor yada emek verme hareketi yapanlarda, mevcut varikoselin ilerleyeceği düşünülerek ameliyat yapılması da önerilmektedir.

6-Kati olmamakla beraber, sperm DNA muhteviyatında hasar gelişmiş erkekler de ameliyattan yarar görebilirler.

7-İki taraflı varikosel var ise

8-Kozmetik amaçlı yapılabilir

Cerrahi:

Cerrahi girişim, genişlemiş damarların kasıktan ufak bir cerrah kesi ile bu genişlemiş damarlar bağlanır, böylelikle kirli kan bu genişlemiş damarlar yerine daha sıhhatli damarlara yönlenmiş olur ve vakit içinde bu variköz damarlar atrofiye olarak kaybolur.

Mikrocerrahi: Cerrahi girişimin mikroskop altında-mikro cerrahi yöntem- ile yapılması; daha etkin neticeleri elde edilmesini açısından ve oluşabilecek komplikasyonların en aza indirilmesi açısından tercih edilmesi ihtiyaç duyulan bir yöntemdir. Bu yöndemle çıplak gözle görülemeyen lenf damarları korunur ve oluşabilecek komplikasyon görülme riski azalır, lenfatik akış engellenmemiş olur.

Laparoskopik: Varikoselektomi Laparaskopik olarakta yapılabilir, sonuçlar birbirine benzerdir

Ameliyattan sonrasında en sık görülen komplikasyonlar nedir?

– Testis etrafındaki skrotumda sıvının toplanması

(hidrosel oluşumu)

– Testisin küçültülmesi (testis hipotrofisi)

– Testisin azalmış fonksiyonu

Anjiyografik Tıkama: Daha azca çoğunlukla, varikosel tedavisinde anjiyografik oklüzyon isminde olan bir prosedür kullanılır. Variköz damarlara hususi bir sklerozan madde enjekte edilir ve bu madde damarlarda çöker ve tıkaç oluşturur,Anestezi gerektirmez sadece ışın(ışınım) maruziyeti olur

Ameliyatın Yan Tesirleri – Komplikasyonları

Nüks edebilir. Fakat mikrocerrahi teknik ile yaplmışsa nüks oranı oldukça düşüktür; %1.

Hidrosel dediğimiz, testis çevresinde sıvı birikimi. Bu da mikrocerrahi teknikle meydana getirilen ameliyatlardan sonrasında yok denecek kadar azalmıştır; %0,4. Testis arterlerinde, sinirlerde ve lenf damarlarında yaralanma. Mikrocerrahi teknikte bu komplikasyonlar beklenmez. Bunların haricinde testis iltihabı, kanama, hematom, anesteziye ilişik komplikasyonlar benzer biçimde ender problemler de gelişirse de, uygun tedavi ile düzeltilebilirler.

Ameliyattan Sonrasında

2 gün sonrasında düzgüsel günlük faaliyetlere geri dönebilirsiniz. Rahatsız bulunmadığınız sürece, 2-4 hafta sonrasında egzersiz benzer biçimde daha yorucu aktivitelere dönebilirsiniz. Bu ameliyattan meydana gelen ağrı çoğu zaman hafiftir, sadece birkaç gün yada hafta süresince devam edebilir. Doktorunuz ameliyattan sonrasında ağrı kesici ilacı sınırı olan bir süre için reçete edebilir. Bundan sonrasında doktorunuz size asetaminofen yada ibuprofen benzer biçimde reçetesiz ilaç almanızı önerebilir. Sıkı külot yada bir jockstrap(Suspansuar) giymek, testislerdeki basıncı hafifleterek de destek olabilir.

Sperm kalitesinde düzelme semen analiziyle görülmeden ilkin ameliyattan birkaç ay geçecektir. Bunun sebebi, yeni spermlerin gelişimi ve ameliyatı tesirleri ortalama 3 ay içinde ortaya çıkmasıdır.