Meme kanseri en sık gözlenen kanserlerden birisidir. Hanımlarda, tüm kanserler içinde birinci, kansere bağlı ölümlerde ikinci sırada yer almıştır. Hanımlarda gözlenen kanserlerin %33’ünü meme kanseri oluşturmaktadır. ABD, Şimal ve Batı Avrupa vatanlarında bayanların %12’si doğrusu sekizde biri yaşam boyu meme kanserine yakalanma riski altındadır. Japonya ve öteki uzak doğu vatanlarında bu oran daha düşüktür. Türkiye’de görülme sıklığı batı ülkelerine daha yakındır. Kadınlarımızın %10-12’si yaşam boyu meme kanserine yakalanma riskine haizdir.

Meme bayanlar için doğurganlık yanında, kadınlığı simgeleyen en mühim organdır. Bu yüzden, memenin kaybı bayanlar için oldukça büyük travmaya yol açmaktadır. Meme kaybı, kadınlık, doğurganlık, cinsellik ve çekicilik kaybı benzer biçimde algılanmakta, ciddi ruhsal ve toplumsal travmalara niçin olmaktadır. Ek olarak, tanı ve tedavi giderleri ciddi ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Meme kayıplarının en büyük sebebi, kim bilir tek sebebi meme kanseridir. Meme kanserinin tanısında gecikme olduğunda ve uygun tedavi edilmediğinde meme yitirilmesine yol açmakta, yaşam süresi kısalmakta ve yaşam kalitesi bozulmaktadır.

Bu kadar travmatik sonuçlara neden olan meme kanserini önleyebilir mi? Evet!… Meme kanserine yol açan risk faktörleri bilindiğinde, meme kanserinin mühim bir kısmını önlemek mümkündür. Önlenemediği durumlarda ise, tarama şekilleri, erken tanı ve uygun tedavi ile, meme yitirilmesine yol açmadan tam iyileşme sağlayarak tedavi edebiliriz.

Meme Kanseri için Risk Faktörleri

Meme kanserini önlemek için, yol açan risk faktörlerini bilmek oldukça önemlidir. Bunlar; hanım cinsiyet, ileri yaş, ailede yada kendisinde meme, over (yumurtalık) ve başka kanseri hikayesi bulunması, meme kanseri için riskli genetik faktörlere haiz olmak, adetlerin erken başlaması (12 yaşından ilkin), geç menopoz (55 yaşından sonrasında), 5yıldan daha uzun doğum denetim hapı yada menopozu geciktirmek hormon hapı kullanılması, asla doğum yapmama, emzirmeme, bilhassa çocukluk çağlarında radyasyona maruz kalma, alkol kullanımı, yağdan varlıklı beslenme ve sedanter yaşam sayılabilir. Yaş, hanım cinsiyet, kişisel yada ailesel kanser hikayesi, genetik faktörler ve erken tane görmeye başlama haricinde öteki tüm faktörler değiştirilebilir ve önlenebilir faktörlerdir.

Meme kanserlerinin %15 kadarını ailesel meme kanserleri oluşturur. Bu hastalarda meme kanseri için riskli genetik faktörler (BRCA1, BRCA2, p53, PTEN vd) pozitiftir. Bu genetik faktörleri pozitif olan yada ailede meme kanseri hikayesi yada hastayı yüksek riskli gruba sokan öteki faktörlere haiz olan kişilerde, önleyici ilaç ve cerrahi tedaviler ile meme kanseri gelişimini %95’lere kadar önlemek mümkün olmaktadır. Mesela mutasyona uğramış (yapısı bozulmuş) BRCA1 yada BRCA2 genine haiz hastalarda yaşam boyu meme kanseri gelişme riski BRCA1 için %80-90, BRCA2 için %40-45, over kanseri gelişme riski BRCA 1 için %40-60, BRCA2 için %15 civarındadır. Bu kişilerde cilt koruyucu, cilt, meme başı ve areola koruyucu mastektomiler ile meme kanseri gelişimi %95-97 oranında önlenebilir. Overlerin (yumurtalıkların) 40-45 yaşından ilkin çıkarılması ile over kanseri %100, meme kanseri %50 civarında önlenebilir. İlaçla (Tamoksifen) %50 kadar meme kanseri gelişmesi önlenebilir. Bu tedavileri istemeyen kişilerde, takiplere daha erken yaşta başlanarak ve daha sık takip edilerek, meme kanserinin tanısı oldukça erken evrede konulabilmekte ve meme kaybı olmadan tam iyileşme ile tedavi edilebilmektedir. BRCA1 yada BRCA2 gen mutasyonu olanlarda 25 yaşlarında meme Manyetik Rezonans görüntüleme ile ve 35 yaşlarında Mamografi ile taramaya başlanmalıdır. Bu kişiler aylık kendi kendine muayenelerine 18-20 yaşlarında başlamalıdır. Altı ayda yada yılda bir klinik muayene önerilir. Ailesinde meme kanseri bulunanlarda, meme kanser tanısı konulduğu yaştan minimum 5 yıl ilkin taramalara adım atmak gerekir.

Kendisi meme kanseri geçiren kişilerde, duruyorsa aynı memesinde ve öteki memesinde yeni bir kanser gelişme riski her yıl için %0,5-1 civarınadır. Bu yüzden, kesinlikle takip gerekir.

Meme kanseri gelişimini azaltmak için yapabileceklerimiz nedir?

İlk canlı doğum yaşlarının 30 yaşın altında olması, her evladı minimum 6ay-bir yıl emzirme, doğum denetim hapının (5 yıldan uzun) ve menopoz geciktirici hapların uzun süre kullanımından kaçınma, alkol kullanmama (riski 2 kat arttırır), liften ve meyve sebzeden varlıklı beslenme (hayvansal yağdan varlıklı ve yüksek kalorili rejim riski arttırır), iyonize radyasyondan kaçınma (bilhassa 30 yaş altında radyasyona maruz kalmak pek fazlaca kansere niçin olur), haftada minimum 5 gün, günde 40-50 dakika orta derecede fizyolojik aktivite, tertipli yaşam ve menopoz sonrası dönemde ideal kiloda kalınarak (menopoz sonrası şişmanlık risk faktörüdür) ile meme kanseri sıklığını mühim oranda azaltmak mümkündür.

Meme kanserinde emare ve bulgular:

Meme kanserli hastalar bizlere en sık (%70-90) memede kitle ile başvurmaktadır. Kitleler çoğu zaman sınırları düzensiz, sert ve hareketsizdir. Çevre meme dokusuyla beraber ile hareket eder ve çoğunlukla ağrısızıdır.

Meme başlangıcında ve derisinde biçim bozukluğu ve çekintiler gözlenebilir. Meme derisinde kalınlaşma, kabalaşma, portakal kabuğu görünümü, yara yada kızarıklık olabilir.

Meme başından kanlı yada saydam akıntı gözlenebilir. Memeden süt dışı tüm akıntılar düzgüsel değildir ve meme kanserinin emaresi olabilir. Meme kanserlerinin %10’u ilk emare olarak, meme başı kanlı akıntısı ile gelmektir. Bilhassa kendiliğinden, tek meme başından ve tek kanaldan olan, kanlı ve berrak akıntılar meme kanserini düşündürür.

Meme kanserli hastalar, meme başlangıcında sulanma, soyulma, kabuklanma benzer biçimde lezyonlar, memede kızarıklık, şişme, ağrı, ışı artışı, yara ve koltuk altında kitle ile başvurabildiği benzer biçimde, hiçbir şikâyeti ve meme kanserini düşündürecek emaresi yok iken, tarama mamografisi ile, meme kanseri tanısı konulabilmektedir.

Meme kanseri tanısı:

Meme ile ilgili şikayetle gelen bir hastada yaşı 40’ın üstünde ise, görüntüleme yöntemi olarak ilk tercih edilecek yöntem, mamografidir. Kırk yaşından ufak kişilerde birincil olarak ultrasonografi tercih edilir. Tanı için mamografi ve ultrasonografinin yetersiz kalmış olduğu olgularda manyetik rezonans görüntüleme ile araştırma yapılır. Kırk yaş öncesi olgularda mamografinin tercih edilmemesinin sebebi, hem oldukça azca da olsa ışınım içermesi, hem de bu yaşlarda meme dokusunun fazlalığı neneni ile, meme görüntü kalitesinin daha düşük olmasıdır. Gene de lüzumlu durumlarda 40 yaşından ilkin de mamografi çekilebilir. Meme kanserinin uzak yayılımını belirlemek amacıyla, bilgisayarlı tomografi, kemik sintigrafisi ve PET-CT benzer biçimde görüntüleme şekillerinden faydalanılır.

Meme kanserinde kati tanı, biyopsi ile konulur. Meme kitlelerinde ilk tercih daima kesici iğne (tru-cut) biyopsisi olmalıdır. Sadece, koltuk altı lenf bezlerinin incelemesinde kesici iğne biyopsisi yapılamıyorsa ince iğne biyopsisi yapılabilir. Memenin kistik lezyonlarında da kesici iğne biyopsi yapılamıyorsa ince iğne biyopsisi yapılabilir. Açık biyopsi şekilleri sadece enflematuar meme kanseri benzer biçimde, kesici iğne biyopsisinin yetersiz kalmış olduğu fazlaca hususi durumlarda tercih edilmesi ihtiyaç duyulan bir yöntemdir. Açık biyopsi ile işe adım atmak, hastanın tedavisinde meme koruyucu yada onkoplastik yöntemlerin yapılamamasına ve sonuçta meme yitirilmesine niçin olabilir.

Yalnız görüntüleme ile görülebilen lezyonların çıkarılmasında, lezyon hangi görüntüleme ile tespit edilmişse tel ile işaretlenerek yada içine radyoaktif madde verilerek işaretlenebilir.

Cerrahi öncesi ilaçla tedavi alacak hastalarda, tedaviden ilkin görüntüleme eşliğinde, memedeki kitleleri ve var ise koltuk altı lenf bezleri klipsle işaretlenmesi gerekir.

Meme başı akıntılarında, akıntıda hücre incelemesi yapılır. Fena huylu hücre görülmesi, memenin o kanalıyla ilişkili meme alanında kanser bulunduğunu gösterir.

Meme başı kanlı akıntılarda, akıntının nedenini belirlemek için duktografi (kanal grafisi) yada duktoskopi (kanalın içine girilerek bakılması) yapılabilir.

Meme Kanseri Tedavisi

Meme kanseri tek bir hastalık değildir. Kansere, kişiye ve memeye bağlı özelliklere nazaran tedavinin bireyselleştirilmesi gerekir. Meme kanserinin tedavisine onkoplastik cerrahi prosedürler de girdikten sonrasında, cerrahi tedavi yöntemi seçiminde cerrah faktörü mühim rol almaya adım atmıştır.

Meme kanserinin tedavisi, kesinlikle mevzu ile ilgilenen uzmanların ortak emek vermesi ile yapılması gerekir. Bu ekip, meme kanserinin cerrahi tedavisini icra eden cerrahi onkoloji uzmanı, ilaçla tedavisini icra eden tıbbi onkoloji uzmanı, filmleri değerlendiren radyolog, çıkarılan tümörü değerlendiren patolog başta olmak suretiyle, nükleer tıp uzmanı, tıbbi genetik uzmanı, plastik cerrahi uzmanı benzer biçimde branşları içermektedir. Uygun tedavi seçeneklerine kesinlikle hastayla beraber karar verilmelidir.

Meme kanseri tedavisinde son yıllarda oldukça mühim gelişme değişmeler olmuştur. Artık, hastaların oldukça büyük çoğunluğunda memenin tamamını almadan yapılacak tedaviler ön plana geçmiştir. İlaçla memedeki kitlenin küçültüldükten sonrasında çıkarılması, tümörün biyolojik ve genetik özelliklerine nazaran tedavi planlaması yapılmaktadır. Ek olarak, benim de oldukça sayıda hastamda gerçekleştirdiğim onkoplastik cerrahi teknikleri ile, hasta hem tümörden kurtulmakta hem de memesi korunmaktadır. Ek olarak, hastanın memesi kendi içinden yada çevreden doku kaydırılarak düzgüsel memesine yakın şekilde tekrardan şekillendirilmektedir.

Meme kanserinde uygun tedavi yapılabilmesi için, daha tanı konulma aşamasında, uygun planlama ve yönetim şarttır. Memede kesime gereksiz şekilde yapılacak açık biyopsi, doğrusu kitlenin çıkartılması, hastanın meme yitirilmesine kadar gitmektedir. Eskiden direkt memenin alınmasını gerektiren bazı kitleler artık, evvel ilaçla küçültülerek hem meme korunmakta hem de onkoplastik cerrahi ile kabul edilebilir bir güzel duyu sağlanabilmektedir.

Meme koruyucu meydana getirilen hastaların, ameliyat sonrası kesinlikle radyoterapi alması gerekeceği için, bunu almasına engel durum olması durumlarında uygulanamaz. Bazı hususi durumlarda memenin tamamı alındıktan sonrasında da radyoterapi gerekebilir.

Radyoterapi haricinde tümör tipine nazaran, ilaç verilerek kemoterapi, hormonoterapi, hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapi tedavileri çoğunlukla cerrahiden sonrasında kullanılmaktadır. Sadece, bazı hastalarda bilhassa tümörü küçültmek amacı ile cerrahi öncesi de kullanılmaktadır.

Meme kanseri uygun tedavi edildiğinde, erken evrelerde 20 senelik yaşama şansı %90’lara ulaşmıştır. Ek olarak, meme koruyucu ve onkoplastik cerrahi tedavileri yaparak hastanın meme kaybını önleme yanında, hasta düzgüsel yaşantısını iyi bir yaşam kalitesi ile sürdürmektedir.

Meme tarama programları:

Tüm bayanların 20 yaşından sonrasında, kesinlikle tane bitimini takip eden hafta içinde kendi memelerini muayene etmesi gerekir. Bilhassa yüksek riskli hastalarda, erken yaşlarda taramaya adım atmak oldukça önemlidir. Düzgüsel riskli hastada 40 yaşından 50 yaşına kadar, 1 yada 2 yılda bir mamografi, 50 yaşından sonrasında her yıl mamografi ile tarama öneriyoruz. Yüksek riskli hastalarda mamografik taramaya, risk durumuna nazaran 35 hatta 30 yaşlarında bile başlanabilir. 30 yaş alında manyetik rezonans ve ultrasonografi ile tarama ön plana geçmektedir.

Erkeklerde meme kanseri:

Erkeklerde de kadılardan 100 kat daha azca çoğunlukla görülmekle beraber meme kanseri görülebileceğini unutmamak gerekir. Risk faktörleri hanımlarla benzerdir. Bunlara ilaveten, testislerin çıkarılması, inmemiş testis ve testis travması benzer biçimde testiste fonksiyon yitirilmesine yol açan durumlarda da risk artışı görülmektedir. Tanı ve tedavi prensipleri kadınlarala benzerdir.

Netice olarak, meme kanseri, hanımlarda en sık gözlenen kanser olmakla beraber, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Sadece, seçilecek tedavi yönteminin hastanın yaşam standardını ve süresini etkilediğini unutmamak gerekir.

Tüm hanımlarımıza, kansersiz, sıhhatli ve mutlu yaşam dileklerimle.