Sıhhat profesyoneline öğretilen ilk ilke ‘’ilkin zarar verme’’dir, fakat ister sıhhat alanında çalışan birisi olun, isterse sporcu, isterse sedanter bir yurttaş olarak öğrenilmesi ihtiyaç duyulan ilk mevzunun ilk yardım olduğu görüşünde olarak her insanın ilk yardım eğitimi alması gerekliliğini belirtelim. İster spor salonunuzda isterse günlük hayatımızın içinde hepimizin başına çeşitli vakalar gelebilir ve gerektiğinde yapılacak etkili bir ilk yardımla hasta yada yaralının yaşamı kurtarılabilir.Öncelik daima sıhhat profesyonelin de olmalı fakat bu şekilde bir imkanın olmadığı durumlarda, bu rahat prensipler birinin yaşamını kurtarmamızı sağlayabilir.

İlk yardımın temel uygulamaları  Koruma, Bildirme, Kurtarma olarak anlatılır.

Koruma: En mühim işlem olarak vaka yerinde olabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmayı ifade eder.

Bildirme: En süratli, doğru ve sakin şekilde soruları açık ve net cevaplayarak 112 merkezine haber verilmelidir.

Kurtarma: Vaka yerinde hasta/yaralılara süratli sadece sakin ve bilgili bir halde müdahale yapılmasını ihtiva eder.

Kurtarma

112 aranır,temel yaşam desteği sağlanır (ABC), koma pozisyonu verilir,2-3 dk arayla yaşam emareleri denetim edilir.

Temel Yaşam Desteği (ABC)

Temel Yaşam Desteği: Yaşam kurtarmak amacı ile solunumu ve/yada kalbi durmuş kişide suni solunum ile akciğerlere oksijen gitmesini, dış kalp masajıyla kalpten kan pompalanmasını sağlamak için meydana getirilen ilaçsız müdahaledir.

Solunum Durması: Solunum hareketinin durması sebebiyle vücudun yaşamak için gereksinim duyan oksijenden yoksun kalmasıdır. Derhal suni solunum başlanmazsa kalp durması olur.

Kalp Durması: Bilinci kapalı kişide kalbin pompalama yapmamasıdır.Bilinci kapalı kişide, büyük atardamarlardan nabız alınamamasıdır.Kalp durmasına 5-6 dakika içinde müdahale edilmez ise oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı  oluşur

 1) A (Airway ) : Hava yolunun açılması (baş-çene pozisyonu),

2) B (Breathing) : Solunumun sağlanması (bak-dinle–hisset)

3) C (Circulation): Dolaşımın sağlanması (kalp basısı uygulanması)

 

Vaka Anında Temel Yaşam Desteği (ABC) Nasıl Uygulanmalı ?

1- Kendinin ve hasta/yaralının güvenliğinden güvenli ol.

2- Hasta/yaralının omuzlarına hafifçe dokun, “iyi misiniz ?“ diye sorarak bilinci denetim et.

3- Şuur yok ise; tıbbi yardım iste (112). Yaşam bulgularını değerlendir.

4- Baş–boyun ekseni korunarak sert bir zemin üstüne yatır. Çekince söz mevzusu ise ayaklarından tutularak düz pozisyonda sürükleme yöntemi ile taşınarak  daha güvenli bir yere al. Baş-boyun-gövde ekseni bozulmamalıdır, (omurga yaralanmalarından kuşku edilerek.)

5- Yanına diz çök.

6- Sıkan giysilerini gevşet (kravat, kemer) ve yakasını aç.(Havanın akciğere ulaşabilmesi için solunum yolunun açık olması ve açık tutulması gerekir.)

7- Ağız içini denetim edilerek hava yolu tıkanıklığına yol açan cisim var ise çıkarmak için kör dalış olarak tabir edilen uygulama yapılır; temiz bir bez ile sarılan işaret parmağı çengel yapılarak H/Y ağzının içi denetim edilerek temizlenir. (Kusmuk, yabancı cisim , takma diş benzer biçimde maddeler solunum yolunu tıkayabilir. (Bilhassa şuur kaybı olanlarda dil kökü geriye kaçarak solunum yolunu tıkar)

8- Hava yolunu açmak için hasta/yaralıya baş-çene pozisyonu verilir. Bir el hasta/yaralının alnına öteki elinin parmak uçları çene altına yerleştir. 90 aşama yere dik  olacak şekilde baş  geriye doğru itilir

9- Hasta/yaralının solunumunu Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile 5 sn. Süre ile denetim et. Eğilerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştır; Göğüs kafesinin solunum hareketlerine gözle bak, Solunum sesini kulakla dinle, Yanağında h/y’ nın soluğu hisset, El ile göğüs kafesi hareketini hissetmeye çalış. Kişinin bir dakika içindeki nefes alma verme sayısı solunum sıklığıdır.Normali dakikada 12-20’dir.

10- Nefes alıp vermiyorsa, alnının üstüne konulmuş olan elin baş ve işaret  parmakları kullanarak  hasta/y’ nın burnu kapatılır,

11- İlk destek ağzını; başı geriye doğru eğilmiş pozisyondaki h/y’ nın Ağzını kavrayıp, kenarlarından hava kaçmayacak şekilde, kendi  ağzının içine alacak şekilde yerleştir,

12- İlk destek düzgüsel bir nefes alır,

13- Kendi ciğerlerine doldurmuş olduğu havayı minimum 1 sn. süreyle, göğüs kafesini yukarı kaldıracak kadar yavaşça üfleyerek hastaya verir. Hasta/yaralının göğsü yükselinceye kadar, her biri bir sn. üstünde 2 kurtarıcı nefes verilir,  bu İşlem 2 kez yapılır. Üfleme bitince derhal bak-dinle-hisset pozisyonu ile verilen havanın dışarı çıkması gözlenir. İlk destek kendini korumak için suni solunum esnasında ince tülbent, gazlı bez yada elbise parçası vb. araç-gereç kullanmalıdır.

14- Solunum hareketi ve öksürük yoksa dolaşım olmadığına karar verilir.

15– Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğini ortalayarak (göğüs kemiğinin alt ve üst ucunun ortası) göğüsün merkezi bulunur.

16- Bir elin topuğu (tenar bölgesi) göğüs merkezine yerleştirilir.

17- Öteki el bu elin üstüne konulur

18- Her iki elin parmaklarını birbirine geçirilir

19- Parmaklar göğüs kafesine temas etmemelidir, parmak uçları kaburgalara değerse güç dağılır, kaburgaların kırılmasına ve altındaki organların tahribine niçin olabilir.

20- Eller durağan(durgun), dirsekleri bükmeden,  göğüs kemiği üstüne, vücuda dik olacak şekilde tutulmalıdır.

21- Vücut ağırlığı ile göğüs kemiği ve kaburgalar 4-5 santimetre. aşağı inecek şekilde (göğüs yüksekliğinin 1/3’ü), ritmik sıkıştırma gevşetmelerle bası uygulanmalıdır.

22- Ritim dakikada 100 bası olacak şekilde uygulanır.

23- 30 kalp masajından sonrasında 2 yapay solunum yaptırılır ( 30/2 )

24- Temel yaşam desteği h/y’nın yaşam refleksleri gelene, yada tıbbi yardım ulaşana kadar kesintisiz devam edilir.

Bilinci kapalı  fakat solunum var ise yaralıya koma pozisyonu verilir Ve öteki H/Y’lar incelenir.

Bilinci kapalı  fakat solunum yoksa derhal TEMEL YAŞAM DESTEĞİ  sağlanır.

Koma:

Yutkunma, öksürük vb. reflekslerin ve dıştan gelen uyarılara karşı tepkilerin  azalması yada yok olması ile ortaya çıkan uzun soluklu şuur kaybıdır.

Kan Basıncı

Kalbin kasılma (büyük TA) ve gevşeme (ufak TA) anında damar duvarına yapmış olduğu basınçtır. Kalbin kanı pompalama enerjisini gösterir.

Düzgüsel Kan Basıncı:

Büyük gerilim için 100-140 mm/Hg, Ufak gerilim için 50-90 mm/Hg dır.

Nabız

Kanın atardamara yapmış olduğu basınçtır. Dinlenme halinde erişkin bir insanoğlunun nabzı;

60 – 100 kez /dk’ dır. Çocuk nabzı ; 80-110 kez /dk’ dır.

Vücuttaki Nabız Noktaları:  Şah Damarı; Adem elmasının her iki yanındadır.

Kol Damarı: Kolun iç yüzü, dirseğin üstündedir. Ön-kol Damarı: Bileğin iç yüzü, baş parmağın üst hizasındadır.

Bacak Damarı: Ayak sırtının ortasındadır

Kırıklarda İlk Yardım

Yaşamı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilmelidir.Yaralı gereksiz yere hareket ettirilmez. Kırık bölgenin hareketi doku harabiyetini arttırır. Kırık bölge karton, tahta şeklinde sert nesne ile tespit edilmelidir. Kırık bölgede tertipli olarak nabız denetim edilmelidir. Yaralı bölge tespit yapılırken durağan(durgun) tutulmalı, yara var ise üstü temiz bir bezle kapatılmalı yaralı bölge nasıl bulunduysa öyleki tespit edilmelidir.

Atel: Kırık kemiklerin ve çıkık eklemlerin durağan(durgun) hale getirilmesidir. Sert muntazam malzemeler ( Karton, tahta şeklinde) ile sargı amaçlı malzemeler (Üçgen bez, kravat, men dil benzer biçimde ) kullanılır. Kırık kemiğin alt ve üst uçları içine alacak şekilde yapılır.

Burkulmalarda İlk Yardım

Burkulan eklem dolaşımı engellemeyecek şekilde elastik bandajla tespit edilir. Ödemi önlemek için burkulan bacak kalp seviyesinden yukarı kaldırılır. Ağrıyı ve kanamayı azaltmak için soğuk uygulama yapılır. Gereksiz yere hareket ettirilmez.

Kan Şekeri Düşüklüğünde İlk Yardım

Şeker hastalığına bağlı, uzun devam eden egzersizler sonrası ,uzun süre aç kalma sonrası, mide-barsak ameliyatı geçirmiş insanlarda yiyecek sonrası oluşabilir.

Ani kan şekeri düşme;

Terleme, süratli nabız, titreme, bitkinlik, bulantı, ani acıkma hissi oluşur.

Yavaş yavaş ve uzun sürede düşerse;

Baş ağrısı, konuşma güçlüğü, görme bozukluğu, uyuşukluk, kafa karışıklığı, bilinç kaybı oluşur.

Hastanın ABC ’si değerlendirilir. Bilinci yerindeyse; kusmuyor ise şekerli su verilir. Emareler 15 – 20 dakikada geçmiyorsa sıhhat kuruluşuna gitmesi için yardım çağrılır. Bilinci kapalı ise; Koma Pozisyonu verilerek yardım çağrılır. Kan şekeri düşük yada yüksek olsa da 2 kesme şekerinin alınması yaşam kurtarıcı olabilir. Emareler fazla şekerden meydana gelmiş ise fazla şekerin bir ziyanı olmayacağı bilinmelidir.

Sıcak Çarpmasında İlk Yardım

Hasta serin ve havadar bir yere alınır, giysiler çıkarılır, sırt üstü yatırılır, bacaklar yükseltilir, bilinci açıksa sıvı kaybını gidermek için karışımlı sıvı verilir, ıslak giysiler var ise çıkartılarak kuru giysiler giydirilir, ılık su ile duş alması önerilir. Sıvı desteğini takviye etmek için maden suyu v.b içecekler verilir.

Burun Kanamasında İlk Yardım

Başı hafifçe öne eğilir, burun kanatları 5 dk. süreyle sıkılır.

Dış Kanamalarda İlk Yardım

Yara üstüne temiz bir bezle direk baskı yapılır, kanama durmazsa ikinci bir bez konarak tazyik arttırılır, gerekiyorsa yara üstündeki bezler kaldırılmadan bandaj ile sarılarak tazyik yapılır, denetim altına alınamayan kanamalarda kanayan bölgeye en yakın tazyik noktasına bası uygulanır, kanama kol yada bacaklarda ise ve kırık şüphesi yoksa, kanama bölgesini kalp hizasından yukarıya yükseltilir, şok pozisyonu verilir, sık sık yaşam emareleri denetim edilir (2-3 dk. arayla).

İç Kanamalarda İlk Yardım

Yaralının bilinci ve ABC’ si değerlendirilir, üstü örtülerek ayakları 30 santimetre. kaldırılır, asla ağızdan yiyecek içecek verilmez. Kapalı kırık var ise, kan damarlarının yaralanmasını önlemek ve bir iç kanamaya sebep olmamak için yaralının hareketsiz kalması sağlanır. Şok pozisyonunda, yaşamsal değişimleri izlenir.112 aranarak tıbbi yardım istenir.

Solunum Yolu Tıkanıklığı

Solunum yolunun nefesle alınan havanın geçmesine engel olacak şekilde tıkanmasıdır.

Kısmi Tıkanma

Azca da olsa, bir miktar hava geçişinin olduğu tıkanmadır. Emareleri ise;

Öksürük, nefes alabilir, sual sorunca konuşabilir, ilk yardım için öksürmeye teşvik edilir, dokunulmaz, asla sırtına vurulmaz.

Tam Tıkanma

Hava girişinin tamamen zorla izin verilmediği tıkanmadır. Emareleri nefes alamaz !

Acı çeker, ellerini boynuna götürür! Konuşamaz ! Rengi morarmıştır.

İlk yardım için “Heimlich Manevrası” yapılır.

Heimlich Manevrası

Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, arkadan sarılarak gövdesi kavranır, bir el yumruk yapılarak, baş parmak çıkıntısı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yerleştirilir. öteki el ile yumruk meydana getirilen el kavranır, kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır. bu hareket 5-7 kez yabancı nesne çıkıncaya kadar tekrarlanılır. Tıbbi yardım istenir(112)